Amigus
As Pontes

CAPELAS DE CERVICOL, A VALIÑA, SOMEDE, ILLADE, O VILAR, SAA, E VIA CRUCIS DAS CAPELAS

Esta é a última entrega da historia das Capelas de As Pontes. Ata eiquí van seis artigos de historia local adicados ós barrios que forman este Concello e que contan con algunha capela que os vincule. No primeiro dos artigos falabamos de Pontoibo, no segundo tratouse acerca de Gondré, nun terceiro achegámonos á Capela de O Caneiro. O cuarto foi un longo artigo acerca da Peña de Francia (quizais a máis significativa e importante das capelas do noso entorno). E o quinto artigo recorreu as Capelas do Paraño, Marraxón e a Santa do Carballo.
Neste sexto de hoxe preséntovos as capelas que existen na zona de Somede, algunha xa desaparecida (A Valiña), e outra reconstruída en Igrexa (a parroquial de Somede).

deveso.jpg


Quixen facer especial mención neste artigo a Illade. Unha capela que chegou a funcionar de escola, e que congregou nun tempo a xentes de esos barrios distantes da parroquia. Dada a nova forma que a mina provocou no modus vivendi e na distribución xeográfica de As Pontes, a súa reconstrucción non tén hoxe sentido, o “feito foi feito”. O que sí penso é que non se debe esquece-la súa memoria. Por iso vos presento o maior número de datos acerca dela, na súa maioría inéditos dentro das publicacións de tipo histórico en As Pontes.
Logo, unhas pequenas reseñas sobre a Capela do Vilar (hoxe en día as Farrapas), e a de nova contrucción de Saa.
Finalmente, preséntovos os documentos referentes á colocación dos vía crucis en moitas delas. Houbo un crego en As Pontes na segunda metade do século XIX e primeiros anos do século XX, que se chamou Antonio Angel del Riego. A súa grande aficción foi a de dota-las capelas de via crucis e a de promover a oración ós mesmos. Incluso chegou a instalar un Vía Crucis de cruces de pau dende o cruceiro da Praza do Hospital (actualmente no Poboado), ata o Cruceiro da Capela do Carme).
Queda algunha capela sen tratar, en relación ó Freixo (ainda que algo se toca no artigo da Pena de Francia) e a Goente, pero amosaranse máis pormenorizadamente noutra ocasión, así tamén trataranse máis adiante as capelas de Roupar, que aínda que non son do Concello de As Pontes, si teñen unha documentación recollida e tratada por don Enrique Rivera Rouco.
A vindeira semana achegarémonos ós gremios e as cofrarías que marcaron a vida social, festiva e relixiosa de As Pontes dende o século XV ata principios do XX.
Xabier Martínez, nos derradeiros momentos do Círculo Lítico.

CAPELA DE CERVICOL
NOSA SEÑORA DAS NEVES

Fotos da Capela de Cervicol
Capela-de-Cervicol-1.jpg
Capela-de-Cervicol-2.jpg

Foi reconstruída en diferentes ocasións (unha delas, segundo o libro de fábrica citado ó principio, en 1741, e reconstruese facendo uso de materiais da anterior). Unha das últimas reconstruccións da mesma, así como as terras nas que está ubicada, está ligada a D. Vicente Corral, do que existe unha casa coa seguinte inscripción no dintel da porta: “D. B. C. – Año de 1889” no barrio de Cervicol.
Foto da casa de Vicente Corral. Inscripción
Casa-de-Vicente-.jpg

No arquivo parroquial de As Pontes consérvase un Misal de esta capela que é do mesmo ano (1889). ¿Por que coincide a data? ¿O face-la casa Vicente Corral, realiza algún tipo de celebración inaugural especial ou algo semellante?
A documentación que a continuación vos presento son as contas da Capela de Cervicol, do “libro de Capelas” de As Pontes:
DOCUMENTOS ORIXINAIS
doc_cervicol_1ini.jpg
Podedes ver os documentos orixinais premendo neste enlace

TRANSCRIPCIÓN
Capilla de Ntra. Sra. de las Nieves del partido de Cervicol
Cuentas del año de 1878 en que empecé a regir esta parroquia que dió Juan Fernandez
Cargo
Dice que recibió de su antecesor ciento cuarenta reales…………140
Reunió de limosna cuarenta……………………….40
Data
Venite reales, limosna de la misa cantada que se celebró el día dela patrona………….20
Demostración
Cargo…………..140
Data……………..20
Existencia……..120
Es de advertir que un devoto dio de limosna qta ocho reales de que resulta que hay de existencia ciento cuarenta y ocho reales de los cuales entrega Jose Lopez de Cervicol que entra a servir dicha capilla octubre diez y nueve de mil ochocientos setenta y ocho.
Antonio Angel del Riego
Cuentas de la Capilla de Nra. Sra. de las Nieves del Cervicol del año 1879
José Lopez recibió ciento cuarenta y ocho reales…………..148
De petitorio venite r. y cincuenta centimos…………………….20, 50
Veinte reales más que dió un devoto……………………………20
Suman………………………..188
() se le admite en descargo venite rs de limosna de la misa en el día de la patrona……………….20
Mas cuatro rs de cera……..4
Suman………………………..24
Demostración
Cargo……………..188, 50
Data………………….24
Existencia…………164, 50
De los cuales y demas perteneciente a la capilla se entrega Vicente Bouza del Suarriba.
Antonio A del Riego
Cuentas del año de 80
Cargo
Vicente Bouza recibio……………….164, 50
Renunció de limosna venite y cuatro……24, 50
Suman………………………………………..189, 50
Data
De misas diez y seis rs……………16
De media libra de cera seis reales………..6
Suman……………………………22
Demostración
Cargo………..210, 50
Data…………..22
Existencias….198, 50
De los cuales se encarga Juan Rodríguez qe entra a servirla.
Antonio A del Riego
Demostración
Cargo……..189 (DÉRONSE CONTA DO ERRO DE CONTA)
Data………..22
Existencia…167
De los que se entrega Juan Rodríguez Para que conste lo firmo
Antonio Angel del Riego

CAPELA DE “A VALIÑA”
SAN MIGUEL DE BRANDIÁN

Como viamos nos artigos de A Pena de Francia e no de O Paraño, polo libro de fábrica de As Pontes, que se atopa no Arquivo Diocesano de Mondoñedo, no 1732 estaba ruinosa e dérase orde de derruila. O que xa é un dato esquecido hoxe é o de que a Valiña foi coñecida antigamente como “Capela de San Miguel de Brandían”, se ben existe este barrio na zona. O que presento a continuación son as contas de 1879 a 1894 na Capela da Valiña (libro de Capelas). Na actualidade os seus obxectos e imaxes atópanse na Igrexa de Somede, a donde foron trasladados no curso 84-85 por un dos membros do Equipo Pastoral (Xosé Francisco Delgado), ante o estado ruinoso da mesma.
DOCUMENTOS ORIXINAIS
doc_valina_1ini.jpg
Podedes ver os documentos orixinais premendo neste enlace

TRANSCRIPCIÓN
Capilla de San Miguel de Brandian
Cuartos del año 1879 que da Juan da Bouza
Nada recibió de su antecesor según declaración de ambos.
Junto de limosna venite y cinco rs v. despues de dar venite rs de limosna de las misas que se celebró el día de Sn Miguel quedaron cinco rs que entrega a Ramon yerno de Marcos García de Cabeceira que entra a servirla el presente año Octubre 4 de 1899.
Antonio A. del Riego
Cuentas de Jose Lopez del año de 85
Recibió de su antecesor venite y siete rs y 50
Juntó de limosna venite y nueve rs y venite y cinco rs
Dio de limosnas por las misas veinte rs que rebajados quedan existentes treinta y seis reales y setenta y cinco que se abe Antonio Paz que entra a servirla.
Quedan en mi poder los 36 rs y 75 cts
Antonio A del Riego
Año de 86
Cargo existentes del año anterior……………36
Reunió de petitorio……….24
Data
Misa de Sn Miguel…………..20
Media libra de cera………….6 ½
Venite y cuatro rs del via crucis……24
Suman…………………………..50 ½
Quedan existentes y en su poder rs v. 4 ½
Entra a servir Tomás Rodríguez.
Antonio A. del Riego
Cuentas de 1894
Manuel García de la Resta servió el año del 94 Nada recibió de su antecesor. Reunió de limosna cuatro duros; dio uno de limosna por Misas, y los otros duros restantes los entrega a Ynocencio Ramil depositario.
Entra a servirla Eladio Tojeiro
Riego

CAPELA DE “SAN MAMED DE LOS CAVALLOS”
ACTUAL IGREXA DE SOMEDE

Foto da Igrexa de Somede
Somede.jpg

No ano 1730 mándase poñe-lo esquilón e branquear ás “hermitas” de Nª Sª del Caneyro e San Mamed “de los Cavallos”.
A actual parroquia de Somede naceu a finais do século XIX, xunto con outras 15 parroquias da nosa diócese. Os cambios poboacionais precisan de respostas pastorais prontas, e este foi o caso de Somede. As terras de Somede repartíanse entre O Freixo e As Pontes, ata que en 1895 se inaugura a Igrexa de Somede. Esta parroquia nace sobre unha pequena capela (San Mamed de los Cavallos). De esta ermida temos a seguinte documentación (libro de contas de capelas).
DOCUMENTOS ORIXINAIS
doc_somede_1ini.jpg
Podedes ver os documentos orixinais premendo neste enlace

TRANSCRIPCIÓN
Cuentas de la Capilla de Sn Mamed del año de 1878 que da Andrés Paz del mismo partido.
Cargo
Recibió del mayordomo anterior trescientos cuarenta rs………340
Id juntó de limosna treinta y dos rs……………32
Suman……………372
Data
Son data doscientos rs importe dela nueba espadaña qe se construyó en dicha capilla según recibo que presenta del maestro que la hizo………….200
Id treinta rs, importe del cepo y hierro del esquilón………….30
Id Treinta y dos rs limosna de las misas cantada incluso música…32
Suman…………….262
Demostración
Cargo……….372
Data………….262
Existencia en la cap 110
De cuyos ciento diez rs se entrega Juan Tojeiro que la sirve el seguiente año.
Cuentas del 81
Antonio Carballal entregó a Manuel Corral cincuenta y cinco rs dando por invertidos trenita rs de misa cantada por el Sr cura del Freijo, que fueron los que se reunieron de limosna y venite y cinco rs alos musicos
Cuentas de 83
Manuel Corral recibió….. 55 rs
Juntó de petitorio……….40
Gastos
De misa treinta……………..30
De cura venite rs…………..20
Debe y entrega a Juan Corral cuarenta y cinco rs………45
De Cuentas del 84
Juan Corral recibio de su antecesor…………..45
De petitorio………………………..32
Data
Entrega………45 rs por cuanto gastó en la misa y cera…….36
Recibe José Penabad 4 rs de su antecesor.
Cuentas de San Mamed
No habiendo hallando cuentas de la capilla del partido de Sn Mamed en ocho de Octubre de mil ochocientos ochenta llame a todos los mayordomos que servieron dicha capilla desde que soy cura de esta parroquia incluso el que lo era cuando vine y tomó las cuentas resulta que en esta fecha Vicente Ramos que acaba de servirla entrega de existencia al que le sucede Antonio Carballal ochenta rs con lo cual queda su responsabilidad así como los que le anecedieron Andres Paz y Juan Tojeiro en prueba de lo cual lo firman Dn José Mª da Pena y Francisco da Pena.
Advertiendo antes que por cuanto el santo no tiene capital se prohibe en adelante al Antonio Carballal actual mayordomo y acuantos le sucedan pagar por musica ni otros gastos referentes a la fiesta por cuenta de la limosna. Puentes Octubre ocho de mil ochocientos ochenta.
Antonio Angel del Riego
José Mª da Pena
Domingo Fran(co) da Pena
Juan Tojeiro Rodríguez
Las cuentas de esta capilla de Sn Mamed están saldadas hasta el año de ochenta y cinco que la servió José Penabad y entregó cuarenta y cinco rs que resultaron existentes en su cuenta a Antonio Romero que las sirve en el seguiente de ochenta y seis. Para que conste lo firmo.
Antonio A. del Riego
Las de los años de 86 y 87 están saldadas
En 88 servió Manuel Piñón, que recibio de su antecesor cincuenta y ocho rs…………..58
Gastó de las misas y una arca treinta y uno …………31
Debe venite y siete…………….27
En los años del 89 y 90 envió un deboto, que no dio cuentas ni recibieron cantidad alguna.
En Noventa y uno servió Manuel Penas Seoane que recibió del Manuel Piñón cuarenta………..40
En Noventa y dos servió José Rodríguez recibió de su antecesor cuarenta y cuatro rs; juntó de limosna treinta, los mismos, que importa las Misas del Santo y entrega a un sucesor los mismos cuarenta y cuatro rs.
En Noventa y tres servió Manuel Romeo, que juntó de petitorio las limosna de la misa y entrega a su hermano José que entra a servir los mismos cuarenta y cuatro rs para que todo conste lo firmo.
Antonio A. del Riego

CAPELA DE “YLLADE”
SAN SALVADOR

Foi demolida no 1981. Foi un local cunha grande labor social no seu tempo, e sabemos que o seu coro mesmo chegou a servir de escola para os nenos de esa bisbarra. A imaxe do antigo San Salvador (de 1741) (foto retablo, hornacina esquerda) trasladada á Igrexa de As Pontes, o mesmo que a imaxe de San Caetano (foto retablo hornacina superior), as imaxes de Santa Lucía e da Virxe das Dores trasladáronse a Espiñaredo, onde están tamén os armarios en que estaban gardadas. O Crucifixo (hornacina lateral dereita), está na sacristía da Capela do Carme. O retablo de Illade fora levado alí no 1909, é parella do de O Caneiro, proviña da Igrexa de As Pontes. No 1981 ó desfacerse a Capela, foi trasladado a un almacén de Endesa, de aí, pasou ós Claustros de San Francisco de Viveiro para que Otero (fillo de Otero Gorrita) o arreglase, pero regresou sen ese amaño ós baixos da Igrexa de Espiñaredo. En todo ese cambio de ubicacións perdéronse pezas do mesmo, algunhas as reunín fai dous anos, foron o Sagrario e unha predela lateral con querubín que formou parte da Exposición “Memoria Santa” que dirixín fai tres anos no Mercado Vello de As Pontes. Nesa mesma exposición estivo a campá (esquilón) da Capela, que aínda que no documento gardado no Concello (que cito a continuación) di que pesa uns 150 kilos, era un esquilón pequeno duns 18 kilos.
No tempo en que se preveía a súa demolición, presentouse ó Concello un informe firmado por algún dos cregos da parroquia naquel momento e por varios veciños, que fai dous anos atopei no Arquivo do Concello de As Pontes, pero non podo facilitar o nº de Expediente, nin a sección do Arquivo, porque carecía do mesmo. Simplemente podo facer mención a un legaxo de carton no que se facía referencia a don Enrique, a Historia de As Pontes e a Arqueoloxía. Ese documento (acta) di o que segue:
Hoja 2ª del Acta Previa a la ocupación de la finca señalada con el numero 2100 A y B del Plano y 65 de la relación, propiedad de la Parroquia de Santa María de Puentes
Capilla de 72,16 m2., construida de piedra, revocada interior y exteriormente, tejado de pizarra a dos aguas, piso de cemento, con un coro en entreplanta de 3 m2., con acceso por la parte exterior mediante tres escalones de piedra y escalera interior de madera.
Tiene un arco de cantería de medio punto sobre columnas de cantería de 0,50×0,50 m. El techo recubierto de madera de pino tea. Tiene una espadaña con campana de bronce “campanil” de unos 150 kg. de peso. Cinco ventanales, dos puertas de entrada a la iglesia y una al coro, todas ellas con marco de cantería. “digo” la superficie de la capilla es de 92, 16 m2. Entramado de tejado de roble y castaño.
Por el representante de la propiedad se manifiesta: Que el retablo es barroco del Siglo XVIII, dorado y artísticamente bien logrado y ornamentado. Hay también imaginería de mérito y antigüedad. Que el coro fué utilizado como escuela primaria, cumpliendo la capilla objeto de este acta, por su situación, una importante función social entre el vecindario de Illade, Grou, ak “digo” Alvarón, Veiga, Cotelo, Ferrería, Cartilida, Meidelo, Castro da Uz, Seara, Alimpadoiros, Mouros, Palloza, Ponte da Pedra y viviendas del camino de Illade. Se utiliza como local social y es este lugar de reunión de los vecinos. Se trata del Siglo XVII.
Santuario de gran devoción y concurrencia, con culto frecuente y con fiesta patronal (en honor al Divino Salvador) al 6 de agosto, al que acuden ingente número de romeros de Puentes y exterior, a lo cual constituye la capilla en centro de vital importancia para innumerables familias, que con sumo disgusto preveen su desaparición.
Foto interior da Capela de Illade antes da sua demolición (ano 1980)
Interior-Yllade.jpg
Preme na imaxe para amplia-la

Foto exterior da Capela de Illade (ano 1980)
yllade-exterior.jpg

Da documentación da Capela só existe no libro de Capelas o documento de erección do Via Crucis. Que transcribo e presento no apartado final de este artigo (Vía Crucis).
Foto do antigo San Salvador. Confección de 1741
Imaxe-San-Salvador-1741.jpg

CAPELA DE O VILAR
SAN CRISTOVO DE AS FARRAPAS

Foto da imaxe de San Cristovo
San-Cristovo-das-Farrapas.jpg

Esta capela foi trasladada por mor da contrucción da empresa e da mina dende o lugar chamado do Vilar ó actual lugar de As Farrapas (parroquia de A Vilavella). Un veciño de As Farrapas (Gervasio) atopara un seixo no medio dun campo, sobre o que logo foi posto o Santo. Xunto a San Cristovo está un Salvador e unha Virxe do Carme, que se soe empregar na Igrexa de As Pontes durante a novena do Carme. Preto de esta capela (nunha leira do Sr. Gervasio), atópase unha pequena pero fermosa medoña).
CAPELA DE SAA
A VIRXE DO PINO

Foto da Capela da Virxe do Pino
Capela-de-Saa.jpg

A Virxe do Pino é unha capela nova, levantada a finais dos anos sesenta. Pertence á parroquia de A Vilavella.
VIA CRUCIS DAS CAPELAS

Erección del Viacrucis en la capilla de Marrajón (folio 270) (Orixinal)
En diez de mayo de mil ochocientos ochenta y dos yo Dn Antonio Ángel del Riego cura propio de Sta. María de las Puentes de García Rodríguez erigí un Viacrucis en la capilla de la Virgen del Socorro sita en el partido de Marrajón facultado al efecto por el R. P. General de los franciscanos con la aprobación del Excmo e Ilmo Sr. Obispo de la Diócesis Dn José M. Palacios, cuyo viacrucis es compuesto de catorce cruces de madera, que bendije, indulgencié y coloqué al lado del altar y pared del Evangelio y seguiendo la misma pared y la opuesta fijé la última enfrente de la primera a la parte de la Epístola, de cuya erección hubo varios testigos y entre ellos el Pbro. Don Amador Peón y Aniceto Cebreiro de esta vecindad, que conmjigo firman esta acta, para q. conste.
Antonio Ángel del Riego
Nueva erección de Viacrucis en la capilla de Sn Martín de Gondré (Orixinal)
Habiéndose construida de nuevo la capilla de San Martín de Gondré se hizo precisa segunda ereción del Viacrucis, la cual, facultado por el Sr Obispo Dr. Dn Manuel Fernández Castro, hice hoy compuesto de catorce cruces benditas e indulgenciadas y colocado en la parte interior de dicha capilla: Para que así conste lo firmo con los testigos, que entre otros se hallaron presente a diez y siete de Febrero de mil novecientos dos.
Antonio Angel del Riego
Erección de Via-Crucis enla Capilla de Cervicol (Orixinal)
Dn Antonio Angel del Riego cura propio de Sta María delas Puentes facultado al efecto he eregido un Via-Crucis enla capilla delas Nieves de Cervicol puesto enla parte interior de dicha capilla y compuesto de catorce cruces benditas e indulgenciadas, de cuyo acto fueron testigos entre otros Pedro Vazquez y Vicenta Bouza, que conmigo firman en el mismo día dela erección, que fue el doce de octubre de mil ochocientos setenta y nueve.
Antonio Angel del Riego
Vicente Bouza
Pedro Vázquez
Erección de Viacrucis en la capilla de San Miguel del Partido de Brandián (Orixinal)
En venite y cinco de Mayo de mil ochocientos ochenta y nueve yo Dn Antonio Angel del Riego, cura propio de esta parroquia de Puentes ala que pertenece la capilla de San Miguel del partido de Brandián facultado conpetentemente para eregir viacrucis, he eregido uno canonicamente en dicha capilla, de catorce cruces de madera, que bendije e indulgencié y he colocado en la pared de la espresada capilla en la parte interior. Para que en todo tiempo conste dicha erección y logro de indulgencias firma esta acta con los testigos Dn Vicente Pernas, coadjutor de esta parroquial e Ynocencio Ramil vecino de dicho partido.
Antonio Angel del Riego
Erección de Viacrucis enla capilla de Sn Mamed (Orixinal)
En diez y seis de octubre de mil ochocientos ochenta yo Dn Antonio Angel del Riego, cura propio de Sta María de las Puentes facultado al efecto enla capilla de San Mamed, partido del mismo nombre términos de esta parroquia, bendije, he indulgenciado y eregido un viacrucis compuesto de catorce cruces de madera que coloqué en la parte interior de la espresada capilla de cuyo acto fueron testigos Dn Jose María da Pena prbo. natural y vecino del mismo partido y su convecino Manuel da Pena y Seoane, que conmigo firman.
Antonio Angel del Riego
José María da Pena
Manuel ()
Erección de Viacruces de Sn Salvador de Yllade (Orixinal)
En siete Marzo de mil ochocientos ochenta y dos yo Dn Antonio Angel del Riego, cura propio de Sta María delas Puentes de García Rodríguez, facultado al efecto he eregido un via crucis en la capilla de Sn Salvador de Yllade, términos de esta parroquia, compuesta de catorce cruces de madera, que bendije, indulgencié y coloqué la 1ª al lado del altar parte del Evangelio, siguiendo aquella pared y dando la vuelta por la opuesta fijé la última al lado de dicho altar y parte dela Epístola, de cuyo acto fueron testigos entre otros Dn Vicente Pernas Pbro. y Saturnino Vilariño, que conmigo firman para que en todo tiempo conste su erección.
Antonio Angel del Riego
Saturnino Villarino Chao
Vicente Pernas
Erección de Via Crucis en la capilla de Rosario del partido del Caneiro (Orixinal)
En veinte y seis de Marzo de mil ochocientos ochenta y tres Dn Antonio Angel del Riego, cura propio de Sta María de las Puentes de García Rodríguez, facultado al efecto erigí, bendije e indulgencié el Sto Viacrucis en la Capilla del Rosario del Caneiro, termino de esta parroquia, compuesto de catorce cruces de madera colocando la primera al lado del altar en la parte del Evangelio, seguí su colocación hacia la puerta y continuando por la pared opuesta, fijé la última frente ala primera y lado dela Epistola de cuyo acto fueron testigos entre otros el Pbro. Dn Vicente Pernas y Paulino Riego, ambos de esta villa. Para que en todo tiempo conste esta erección lo firmo con los testigos espresados.
Antonio Angel del Riego
Vicente Pernas
Paulino Riego

También podría gustarte
Comentarios