ALTO DE XESTOSO HONROU A SANTA MARÍA

A parroquia monferesa do Alto de Xestoso celebrou esta fin de semana as súas festas patronais na honra a Santa María, con misas, procesións, sesións vermú e verbenas. Os festexos iniciáronse o venres coa misa e procesión, sesión vermú coa orquestra Emperadores e á noite a verbena coa mesma orquestra e o grupo Alarma.
Ó día seguinte, sábado 11, un repique de bombas de palenque anunciaban o derradeiro día das festas, continuado coa misa, cantada pola Coral de Maiores de Xestoso e Momán, seguida da tradicional procesión de Santa María, a patroa da parroquia, e a música estivo a cargo das orquestras Madeira e Maracaibo.

A PARROQUIA DO ALTO XESTOSO
Santa María do Alto Xestoso, parroquia preto de As Pontes, pertence ó arciprestado de Xermade e diocese de Mondoñedo. Limita ó norte coas parroquias pontesas de Bermui e A Faeira, con San Pedro do Val de Xestoso e Labrada ó sur, Piñeiro, Momán e Labrada ó leste e San Fiz de Monfero e San Pedro do Val de Xestoso polo oeste.
Conta cun censo de 311 habitantes repartidos en 37 aldeas, sendo as máis habitadas A Espadana (24), Maceira (22), O Sixto (15), Barral do Alto (15), Martices (14) e O Ferro (13), onde se atopa a capela de San Cosme, na que se celebra unha importante romaría a finais de setembro.
O seu territorio é montañoso con alturas superiores ós 500 metros, destacando o Candieiro (706), o Serrón do Lobo (702), Pena Maior (681), Monte dos Penedos (628), Pena da Auga (600) e o Monte da Armada (586). Os ríos principais son o Eume, que serve de límite natural coas parroquias pontesas de Bermui e A Faeira, e o Frei Bermuz, ademais dos regos de Curros e Os Casás.
Ata finais do século XIX Santa María de Xestoso era unha única parroquia dividida en dous partidos (Alto Xestoso e Val de Xestoso) separados polo río Frei Bermuz. En 1843 contaba con 249 veciños e 1.229 habitantes distribuídos en 82 lugares, 42 no Alto e 40 no Val.
MONFERO EN SÍNTESE
O concello de Monfero está pouco poboado, apenas uns 13 habitantes por km2. En trinta anos (1960-1990) Monfero perdeu a metade da súa poboación, acadando o máximo en 1930 con 7.314 habitantes.
As sete parroquias suman en total 2.299 habitantes, sendo a máis poboada San Fiz de Monfero, con 829 habitantes, seguida de San Pedro do Val de Xestoso (445), Alto Xestoso (311), Queixeiro (304), Vilachá (241), Taboada (104) e Santa Xuliana de Monfero con tan só 65 habitantes.
As parroquias de Alto Xesto e Val de Xestoso pertencen ó arciprestado de Xermade e diocese de Mondoñedo e as cinco restantes forman parte do de Pruzos e diocese de Santiago. Pruzos comprende 44 parroquias dos concellos de Aranga, Betanzos, Irixoa, Miño, Monfero, Paderne, Pontedeume e Vilarmaior.
O seu territorio, de 173,28 km2, ten uns límites ben definidos, pois ó norte está o curso do río Eume, ó leste a Serra da Loba que o separa da provincia de Lugo, ó sur a cabeceira do río Lambre e ó oeste un resalte duns douscentos metros con respecto ós concellos de Pontedeume e Vilarmaior.
A maior parte do municipio está sobre os 400 metros, agás a parte oriental coa Serra da Loba destacando Candieiro (706 m) e o Serrón do Lobo (702), Pena Maior (681) e A Torre (680). Ó norte está a Serra do Queixeiro con cumes superiores ós seiscentos metros (Pena Cavada, 685 m).
Entre estas dúas serras discorre o río Frei Bermuz, que verte as súas augas no río Eume, límite natural cos concellos de As Pontes, A Capela e Cabanas. Tamén desemboca no Eume o San Bartolomeu. Na parte sur do concello está o río Lambre e o seu afluente o Lambruxo, que desemboca na ría de Betanzos.
DESCRICIÓN HISTÓRICA DE MONFERO
A historia de Monfero está moi relacionada co mosteiro de Santa María, cenobio cisterciense, cuxa fundación -durante o reinado de Alfonso VII- data do ano 1114, tendo o máximo esplendor ata o século XV, pero unha serie de acontecementos puxeron en perigo a propia existencia da comunidade relixiosa, recuperando o seu apoxeo en 1506 ó pasar o mosteiro á Congregación Cisterciense de Castela.
A vida monástica mantívose ata 1812 cando os monxes foron obrigados a abandonar o mosteiro. Houbo un intento de restauración en 1882 pero non tivo éxito, quedando no abandono este magnífico mosteiro, xoia do barroco galego.
A igrexa é o que mellor se conserva de todo o conxunto. Destaca a súa fachada barroca. A planta é de cruz latina, de estilo románico cunha gran cúpula no cruceiro. No seu interior están os sepulcros de Nuno Freire de Andrade, Fernán Pérez de Andrade e Diego de Andrade. Dende 1931 está considerado como Monumento Nacional.
A mediados do século XIX o concello de Monfero tiña 704 veciños e 3.348 habitantes. Había 700 casas, pero o concello non a tiña para as súas funcións administrativas, e unha escola temporal sen dotación económica á que ían trinta nenos e seis nenas. Eran electores 320 veciños (314 contribuíntes e 6 con capacidade) e podían ser elixidos 304. Para o goberno municipal había un alcalde, un síndico, un tenente, sete suplentes, oito rexedores e seis alcaldes pedáneos. A súa produción supoñía 10.661.411 reais, os impostos ascendían a 339.370 reais e a contribución a 36.401 reais.
No concello celébranse numerosas festas e romarías, salientando as romarías da Virxe da Cela, no propio mosteiro, a dos Remedios e da Ascensión, no Val de Xestoso, a de San Xiao e San Miguel, na capela de Lagares, e o San Cosme, en Alto de Xestoso.
Alto de Xestoso, 12 de setembro de 2010 (AF)

















































Nova cortesía de A.F.