COFRARIAS PONTESAS DENDE O SECULO XV (3ª Parte)

A COFRARÍA E AS FESTAS DE SAN ROQUE E SAN CAETANO
Xunto ás festas da Virxe da Asunción destacaban en As Pontes as festas a San Roque (16 de Agosto) e San Caetano (7 de Agosto). Polo libro desta cofraría que se conserva no arquivo da Parroquia de Santa María de As Pontes atopámonos con que sempre existíu un músico ou un gaiteiro para ameniza-la festa, e acompaña-la procesión, pero en 1820 dícesenos que tamén “el Maestro dela Escuela, y quatro Estudiantes que aiudaron a cantar la Misa de San Roque”. Dende 1783 aparece constantemente a participación de estudiantes nas celebracións.

foto-de-San-Roque.jpg

San Roque e San Caetano en procesión levados por nenos na década dos 30. A imaxe de San Roque ó fondo, consérvase na parroquia, non así a de San Caetano. O San Caetano que hoxe hai na parroquial procede da antiga Capela de Illade. (Foto Vila)


No 1835 dícese “ocho rs que dio al gaitero que tocó en la festividad de San Roque. O mesmo en 1836. No resto de anos aparece a palabra músico. Ata que en 1839 faise constar que: “ocho rs qe pagó a Fran(co) Carballeira por tocar la gaita gallega el mismo dia”. En 1941 fálase tamén de “ocho rs al musico qe tocó la gaita gallega en dcho dia”. En 1842 aparece “ocho rs que tambien dio al gaitero qe toco en dha funcion”. En 1845 se dice “ocho rs al gaitero que tocó en la festividad de San Roque”.
O gaiteiro Fran(co) Carballeira, non foi o primeiro gaiteiro que amenizou as festas en As Pontes. Era típico, e xa dende mediados de 1700 aparece a presencia de gaiteiros na festa pontesa en adicación a San Roque. Pero o gaiteiro Carballeira é un dos máis antigos testemuños de música en As Pontes que nos atopamos. Segundo me facilitaron os seus descendentes, era do Paraño, ía a tocar acompañado ó tambor polo seu fillo, e tiña sempre a teima de dicir que tódalas gaitas soaban igual, que o que cambiaba era o gaiteiro que a tocaba.

FRAGMENTO ONDE APARECE A PRESENCIA DO GAITEIRO CARBALLEIRA
Francisco-Carballeira.jpg
Podedes ver o documento orixinal premendo neste enlace

Por este libro puiden atopar que en 1821 quedaban todavía en As Pontes parte das murallas antigas ou polo menos a forte lembranza das mesmas, dado que se nos di: “por maiordomo entrante a Jose Ferreiro, delos extramuros de esta Villa”.
San Roque non saía á rúa so na súa festa en Agosto, senón que tiña 12 procesións (polas anotacións, é probable que saira á rúa o último domingo de cada mes) ó longo do ano, como demostran as contas que se lle pagaban ó crego no 1823.
En 1824 un pintor cobrou 12 reais por retocar a imaxe de San Caetano, santo que, segundo parece polas contas deste libro, foi pasando a un segundo plano a finais do XIX para deixar protagonismo a San Roque.
En 1787 aparece como data: “1º Primeram(te) da en Data setenta y cinco reales de cinco libras decera blanca quefue buscar a la Billa de Neda pª la cofradia aquinze rs cada una”. E aparece unha mención ós gastos da festa: “6ª lo mismo ocho reales al musico ogaitero que toco en la fiesta de Sn Roque”, o que nos amosa que a gaita estaba presente xa nas festas pontesas no 1787.
Todo este tema da cera nos está a amosar un intercambio comercial coa vila de Neda, onde traballaron en 1752 os cereiros de Santa María de Neda Juan Antonio de Orozco e Balthasar Rodríguez, e no 1859 Juan Brandariz (Cf. Antonio Vázquez Rey, Cronicas Nedenses y otros temas, Diputación de A Coruña, Neda 1994, 187-208 pp). A pratería presente nas parroquias nos reafirma neste intercambio comercial.
En 1790 aparece tamén a cera que se traía de Neda: “1ª Primeram(te) da en data cinquenta y cinco reales ynporte dequatro libras decera que conpro para la cofradia, su coste qua(ta) reales, …y los quatro restantes desu condución de la Billa de Neda aesta”. E nese mesmo ano segue aparecendo o pago ó gaiteiro pola festa: “6º tambien pago ocho reales al Musico o gaitero que toco en la fiesta segn costumbre”.
En 1791 segue aparecendo que “por la conduccion de ella (cera) àla villa de Neda”. Neste caso fálase de levar cera vella para branquexar ós cereiros de Neda.
En 1792 faise mención ó “musico o Gaitero que toco en la fiesta segn costumbre”. En 1793 se dice “y en ocho rs del Gaitero o musico que toco en la fiesta”. Igual en 1794. En 1795 síguese falando de ir a busca-la cera a Neda.
Polas contas de 1796 podemos saber que a cofraría gardaba nunha arca a cera. En 1802 dirásenos que a arca estaba pechada porque gastáronse “ocho rrs dela fechadura dela Arca”. En 1897 roubaron o contido de esa arca, e dícese que estaba situada no coro da Igrexa. Tamén no 1796 dásenos o dato de que se gastáron dous reais por “composición dela Cruz del Guion”. Ese guión aparece en 1847, en que se di que “catorce rs que tubo la tela y conpostª del guion opendon de la cofradia”.
FACTURA INCENSARIO E NAVETA
factura-incensario-y-naveta.jpg
Podedes ver o documento orixinal premendo neste enlace
FOTO DO INCENSARIO
incensario.jpg
FOTO DA NAVETA
naveta.jpg

En 1800, sendo párroco de As Pontes Dn Felipe Neira, a cofraría de San Roque e San Caetano mércalle a un prateiro mindoniense (Vicente Jerónimo Varela) un incensario e a naveta para transportar o incenso. A mercadoría de productos en prata en As Pontes e no seu entorno fíxose a prateiros moi diversos, tanto de Neda (Domingo de Chao no 1699, que tiña a marca de prateiro “Vazquez”) -, coma de Viveiro e Galdo (Julian Albo), así coma a Mondoñedo (Jerónimo Varela). O crego don Felipe Neira, chegou a encargar materiais coma unha lámpada de prata ó prestixioso prateiro lucense Liz de Orbazay, como publiquei nun anterior artigo. Por unha factura que se conserva na parroquia sabemos o valor total destas pezas (incensario e naveta), foi de 770 reais, das que esta cofraría aportou “ciento v(te) y tres rs con Diez y seis mrs”. Nese mesmo ano houbo obras na Igrexa que precisaron do traballo dun Carpinteiro, e pagóuselle catro reais a “Gaspar Fdz Cabarcos por componer ferraxe pª la Iglª”. Apórtasenos así o nome dun ferreiro de As Pontes no 1800. Tamén se nos aporta o nome dun carpinteiro pontés que en 1815 realizou varios reparos na Igrexa “Vicente Cebreiro, Maestro Carpintero”.
En 1804 foi a Visita Pastoral do Bispo e como anecdótico quedou constancia de que algúns fondos da cofraría se destinaban a causas sociais, deste xeito dísenos: “alim(to) delos Inocentes, expositos abandonados y de su seme(jantes) y propios Padres, para cubrir sus excesos y prostitu(n)”. Nese ano, séguese levando a cera a branquexar á Vila de Neda. Non é o único caso no que se ve o carácter de axuda social de esta cofraría, senón que en 1807 apórtanse tres reais para a “latancia delos niños expositos dela Ciu(d) de Mondoñedo.
No 1806 a cofraría colaborou con 151 reais para axuda dunha nova campá na Igrexa de As Pontes, dado que a anterior campá se rompera.
En 1848 rematan as contas neste libro, ainda que en 1919 comezan a anotarse os nomes dalgúns dos cofrades que entran a formar parte. Estas anotacións perduraron ata 1924 en que se deixou de facer anotacións no libro da cofraría.
Existen, nembargantes, na metade de libro, novas anotacións que nos indican, como xa dixen, que a Cofraría deixou de ser de San Caetano dende mediados do século XIX, tomando o protagonismo San Roque. Entre as anotacións figura un listado de Cofrades de San Roque que inicia en 1860 e que transcribo a continuación, nel vanse recollendo os cofrades que morreron por anos, neste caso no ano 1860.
DOCUMENTO ORIXINAL
Listado-de-cofrades-falleci.jpg
Podedes ver o documento orixinal premendo neste enlace

TRANSCRIPCIÓN:
Libro de Cofrades – San Roque
1860
Vecindad-Nombres
(Puentes) Francisco Nicolás Lopez
(Idem) Antonia Calbo
(Puentes – Mourela) Ysavel Fernandez
(Puentes) Pedro Paz y su muger
(Balsa) Fernando Freire, y su muger
(Balsa) Tomás Carballo
(Balsa) Domingo do Pico
(Villa) Vicente Lopez Cruzero
(Sn Mamed) Vicenta Fdz viuda
(Villa) Cosme Sanchez y su muger
(Idem) Vicente Ledo
(Idem) Cayetano Gonzalez
(Idem) Ventura Gonzalez
(Idem) Josefa Gonzalez, hermanos
(Idem) Genaro do Castro
(Vilavella) Manuela Perez
(Puentes) Pedro Cabaleiro – viudo
(Villa) Antonio Rouco y su muger (falleció la muger)
(Vilavella) Antonia Lopez de Cabaleiro
(Idem) Josefa Lopez de idem
(Puentes) Jose Lopez, viudo
(Catarou) Juan Ledo
(Balsa) Antonio Barreiro
(Villa) Manuel Rouco y Josefa Fernandez (muger)
A continuación, van aparecendo cofrades novos entre os anos 1860 e 1883. E algunhas notas de compras (sacras, libros, manteles… para a Cofraría) entre as que cabería salientar que en 1897 aconteceu que non houbo función solemne de San Roque porque lle “Robaron la limosna toda de la Arca del Coro”.
Para rematar preséntovos, a modo de exemplo, o inicio do libro e a parte máis antiga de anotacións de gastos das festas no libro da Cofraría. Comeza no ano de 1783, e dado que se nos fala neste libro dun libro vello, atopámonos cunha cofraría que se fundou con moita anterioridade, e cunhas festas que tiñan tradición e arraigo na Vila.
Voltarei próximamente ó tema das Cofrarías, pero dado que nos estamos a achegar ás festas patronais que hoxe permanecen, no vindeiro artigo presentareivos a documentación fundacional do Carme, xunto cos artigos publicados por don Enrique Rivera Rouco sobre o tema.
Xabier Martínez, nos derradeiros momentos do Círculo Lítico
LIBRO DA COFRARÍA DE SAN ROQUE E SAN CAETANO
Libro-doc-1.jpg
Podedes ver os documentos orixinais premendo neste enlace

TRANSCRIPCIÓN DO INICIO DO LIBRO (COMO EXEMPLO)
Sn Roque y Sn Cayetano
Stª Maria delas Puentes de Grª R(ez)
Tiene principio este libro el presente año de mil setez(tos) ochenta y tres, siendo Cura de esta Parroquia delas Puentes Dn Alexandro deBouza y Maseda; sus Escusadores Dn Domingo Antº Fern(z) Cabarcos, y Dn Genaro Bentura Ledo (ilexible) y Maiordomo actual de la Cofradía de Sn Roque y Sn Cayetano Angel Gaspar Fern(z) el actual
Año de 1783
Quenta qe sethoma à Ang(l) Gasp(r) Fr(ez) Cabarcos maiordomo qe hasido enel año de 1783.
En la casa Rectoral dela Villa y fra. desta Maria delas Puentes de Gra. Rodrig(z) a ocho dias del mes de Septi(e) año demil setez(os) ochenta y tres Dn Alexandro de Bouza y Masseda Cura, y Retor propio dela expres(da) Villa y fra. para haver de tomar la quenta delos haveres dela Cofrad(a) des(n) Roque, y sn. Caietº., Ynclusa en esta Parroq(l) à Angel Gasp)r) Fr(ez) Cabarcos, maiordomo, qe hasido enel pres(te) año de òchenta y tres, que feneciò en diez y seis de Agosto del corr(te); nombró p(r) contadores para haver de hacerlo a Manuel Antº de Ossa y Castro, Patricio Ledo, y Josef Messia, vznos todos de esta predha villa, q(ns) con asistencia de dho Cura y mas Cofrades lo hicieron con cargo, y dacta, enla manera sig(te)
Cargo
1ª Primeramen(te) sele pone p(r) cargo nuebecientos ochenta y siete rrs con doce mrs., que debió percibir de Manuel Antº de Ossa y Castro, maiordomo anterior, segn consta dela ultima quenta…….987…
2ª Tamb(n) son cargo ciento v(te) y ocho rrs de diez y seis Cofrades redimidos, de Cari(d), los que se asentaron en este año aocho rrs cada uno, y consta su asiento enel libro viexo…….128
3ª Tamb(n) sele Cargan quar(ta) y seis rrs y mº delas Carid(s) delos Cofrades que annualmen(te) las pagan, Ynclusos los muertos del año anterior…………….16
4ª Item sele Carg(n) ciento setª y tres rr(s) con diez mr(s) q(e) hubo de petitorio enel discurso del año, seg(n) razon q(e) ha dado……173
5ª Asimismo sele carg(n) tres rrs con catorce mrs de una libra de lana, qe produgeron las ovejas, qe tiene esta Cofradª………3
6ª Item sele cargan trª y tres rrs delos tres quartos de una baca, quese hallaba enpoder de Pedro de Corral, deq(n) era elotro quarto, Rematose en el mismo en quar(ta) y quatro rrs vellon……….33
Suman las seis partidas del cargo puesto à este maiordomo la Canti(d) de un mil trescientos, setenta yun rrs con diez y nuebe rrs vellon, …………………………………………………………..1371= 19
Salbamos qualqui(a) Yerro, y por no haver mas cargo, que poner, pasamos ala Dacta en la manera sigte.
Descargo
1ª Primeramen(te) diò y sele admitiò en descargo trª rr(s), que tubo de coste este libro, pª tomar lasquentas, y lomas q(e) sea necesario….30
2ª Asimismo diò y sele admiten dos rr(s), que hà entregado enla s(ria) de s.s.I. p(r) visitar, y aprobar las quentas de el libro viexo..2
3ª Item sele admiten en esta data, trescientos v(te) y dos rrs que hatenido de coste una bandera, de damasco berde consu Cruz de metal blanco, laque con acuerdo del Sr. Cura y Cofrades mandó hacer dho maiordomo………………322
4ª Item diò endacta tres rr(s), q(e) tubo de coste elplato dela Ynsignia des(n) Caietano……3
5ª Tamb(n) sele admiten cien rr(s), que tubieron de Coste ocho libras de cera pa belas en esta forma, àdiez rr(s) y mº y p(r) blanqueo de dos rr(s) cada una………..100
6ª Asimismo sele admiten q(to) rr(s) del blanqueo de dos libras que juntó de Vallo, tambien para belas……………4
7ª Iten sele admiten v(te) y dos rrs con doze mr(s) que entregó à Antonio Lopez Nogeiro para nuebe qt(llos) de azeite, para la lampara del ssmº, los que le correspondieron àeste maiordomo….22—12
8ª Item ocho rr(s), que entregò al musico, que asistió ala festibi(d) de Sn Roque…………………..8
9ª Ydem diez y ocho rr(s) que deben percibir Dn Dmº Fr(ez) y Dn Genaro Ledo Pros() porlas dos funciones des(n) Roque y S(n) Caietano, esta àquatro rr(s), yaquella àcinco…….18
10ª Iten trª y cinco r(s) que entregó à siete s(res) sacerdotes, q(e) asistieron ala festibi(d) des(n) Roque àcinco rr(s) cada uno…..35
Como tamb(n) entregò cinquenta rr(s) al Sr Cura p(r) los servicios, y funciones de todo el año, aesta Cofrad(a)………………50
594—12
Parece sumar las diez partidas dela data admitida la Canti(d) de quin(tos) noventa y quatro rr(s) vellon con doce mr(s)., los que revajados delos un mil trescientos set(a) y un rr(s) con diez y nuebe mrs del cargo puesto à este maiordomo; Resulta de alcanze liquido àfabor dela Cofrad(a) setez(os) setª y siete rr(s) vellon con siete mr(s) , salbamos qualquiª Yerro………….777—07
Cuio alqu(e) consintiò dho maiordomo, y se òbligò consup(na)., y vienes pres(te); y fucturos àentregarlo al sig(te) maiordomo: =
Cargo de cera
Ponese p(r) Cargo àeste maiordomo doce libras de cera y dos onzas en belas, fachas, y Vallo, que costan de la ultima quenta….12—2
Ytem sele cargan mas ocho libras de cera, que ha comprado àdiez rr(s) y mº, según consta dela quinta partida dela dacta……8
Data
Diò de consumo en el discurso del año pª las funciones de S(n) Roque, S(n) Caietº, Juebes S(to) y Cofrades muertos cinco libras, menos de onza………………4—18 (onzs)
Quedan enver pª la Cofradª quince libras enfachas y velas…..15
En cuo supuesto damos p(r) fenecida esta quenta, cuio alqu(e), consistiò, y seobligò endebida forma entregar al sig(te) maiordomo, quien firmò con dho Sr Cura, y Contadores, dia, mes, y Año ut Supra.
Cargo…………….1371—19
Data………………594—12
Alqu(e)…………..777—07
Alexandro de Bouza y Maseda
Angel Gaspar Cavarcos
Patrizio Antº Ledo
Joseph Mesia
Quenta quese toma a Luis do Castro de Brandián Año de 1784
En la Villa delas Puentes de Garcia R(ez) a veinte dias del mes desep(te). año de mil sett(os) ochenta y quatro Dn Alexandro de Bouza y Maseda Cura y Repttor Propio destta mesma Viª y frª pasa haber de tomar la quenta de los aberes que ti(e) la Cofradia de los Gloriosos S(n) Roque y S(n) Caetano Ynclusa enestta Paroquia, a Luis do Castro Maiordomo quela serbio nombro por contadores a Manuel Antº de Osa Anjel Gaspar Fr(s) Cabarcos y Joseph Mesia Vez(nos) desta propia villa los mesmos que con asisttª del S(or) Cura sela thomaron con cargo y Dacta en la manera siguiente.
Cargo
1ª Primeramente sele ponen Por Cargo settez(os) settenta y siette rr(s) v(on) con siete mr(s) Alq(e) liquido en q(e) salio Alcanzado Anjel Gaspar Fr(z) Cabarcos su Antezesor may(mo) dequien los debio percibir qe por lo mismo sele cargan…….777-07
2ª Itas sele ponen por Cargo settentta y nuebe reales con v(te) y quattro mr(s) quese Juntaron de Petitorio enel discurso del año destta quenta…..79—24
3ª Tanbien sele carga con real y diez y siette mr(s) que sobraron dela v(ta) de un carnero que bendio y esttaba enpoder de Domiº Rochela vendiose en v(te) rr(s) y mº y compro una obeja con un cordero en Diez y nube rrs la que quedo enla misma Puestta y p(r) lo mismo sele carga el real y mº sobrante………..1—17
4ª Asimismo sele cargan diez yocho rr(s) dela zera que bendio dela Cofradía Para funziones boluntarias enttierros de Parbulos y belas pª los responsos anuales y p(r) lo mismo sele carg(n)…..18
5ª Iden son Cargo settª y dos rr(s) v(on) productto de nuebe cofrades redemidos a ocho rr(s) cada uno suman dha cantidad……….948—74
6ª Mas sele cargan seis rr(s) y v(te) mr(s) de dos libras delana que recauaron las obexas q(e) ttiene esta cofradia el año desta quenta. Pareze suman las seis Partidas del Cargo puesto aestte may(mo) la cantti(d) de……………6
7ª Ademas de lo dho sele cargan quar(ta) y cinco rr(s) de los cofrades que anualm(te) pagan las cantidades……………45
porloque suma el cargo. Puestto a estte may(mo) …………1000
según se reconoze delas siette parttidas con mil rr(s) v(on) por lo mismo sepasa ala Data-
Dactta y descargo
1º Primeramen(te) dio en Dactta y descargo cientto quar(ta) y nuebe rr(s) y mº. Coste de Doze libras y mª. y dos honzas de Zera blanca que conpro para dha cofradia en cuia parttida ban yncluidos quattro rr(s) del ttrabaxo de hir abuscarlas a la villa de neda y por lo mismo sele abonan………………..149.
2ª (Otras) Diez yocho rr(s) quepago a D(n) Domingo Fr(z) Cabarcos y a D(n) Jenaro Benttura Ledo presbiteros Por asisttir a las dos funciones de S(n) Caettano y S(n) Roque y mas ttrabajo del año Yottros dos rr(s) a un esttudi(e) que asisttio ala festibidad de Sn Roque que hazen v(te) rr(s) y p(r) lo mismo sele abonan……..20
3ª Tambien sele abonan diez rrs que pagó a dos sres sacerdotes que asistieron a la misma función de dia de Sn Roque……..10
4º Asimismo sele abonan quatro rrs quepagó almusico que toco cto en la misma fiesta sin enbargo de estar en costumbre de abonar ocho rrs. Pero por faltar a su obligación el dia delas bisperas por lo mismo se abonan mas de los qtro rrs……………….4
5º Mas se le abonan cinq(ta) rrs quepago al Sr Cura desta Parroquia Por sus derechos ytrabajo detodo el año y sele abonan….50
Suma la Data ademetida por estemaiordomo se reconoce delas cinco partidas la cantid(ad) de doszientos trª y tres rrs v(on) con diez y siete mrs que rebajados de los un mil rrs del cargo parece sale alcanzado en la cantid(d) de settez(os) ses(a) y seis rrs v(on) con diez y siete mrs los mesmos que seobligo con su p(na) y () entregar al auctual may(mo). Damos por fenezida dha quenta salbamos yerro no la firma dho may(mo) por no saber hazerlo los contadores con dho may(mo) por no saber hazerlo los contadores con dho Sºr Cura
el dia mes y año de ariva=
Cargo……………………..1000
Data………………………….233
Liquido………………………766
Alexandro de Bouza y Maseda
Gaspar Frz Cavarcos
Joseph Mesia
Quenta quese Thoma a Andres do chao año de 1785
En la Billa delas Puentes de García Rodríguez aquatro dias del mes de setie año de milsetezientos ochenta y cinco Dn Alexandro de Bouza y Maseda Cura y retor propio dehesta Billa y Frª pº aver de Thomar la quenta al Maiordomo Andres do chao que loasido dela Cofradia desn Roque y Sn Caetano del pres(te) año fenezido en diez y seis de agosto del mismo nombro por contadores pº aver de azerlo a Patrizio An() ledo Joseph Mesia y Manuel Co(s)a, quienes asistª del señor Cura quenes con asistª la hizieron con Cargo y Data en la manª sig(te)…

También podría gustarte
Comentarios