TESTAMENTOS PONTESES DO SÉCULO XVIII (2ª PARTE): Testamento do Comisario da Inquisición 1763, Testamento do Párroco Faustino Santhomé y Aguiar, e sete Testamentos do século XVIII.

Continuando cos testamentos do século XVIII, do fondo do Arquivo Parroquial, presento hoxe sete testamentos máis de esa época, pero, para non repetir contidos aportados no anterior artigo, quixen amosarvos dous novos testamentos, con carácter máis especial, que figuran nas páxinas 113 e 89 respectivamente, do libro II de Defuncións da Parroquia de Santa María de As Pontes, que se atopa no Arquivo Diocesano de Mondoñedo.
O primeiro deles é o de Vicente González Goyos y Miranda, presbítero e Comisario do Santo Oficio en As Pontes que foi soterrado o 28 de Decembro de 1763. Don Enrique Rivera Rouco xa nos tiña falado no seu libro de que na rúa San Xoán unha das casas era a dun Comisario do Santo Oficio. Hoxe poñémoslle un nome concreto, nuns anos concretos, pero deixando aberta a lista de posibles nomes futuros que en outros anos poidan ir aparecendo.

O papel do Santo Oficio está hoxe moi mitificado pola literatura e polo cine, pero non era algo de tanta acción, -polo menos en As Pontes-, nin emoción. Tampouco podemos quedarnos na simple lectura dun órgano negativo e oscurantista. A laboura deste comisario era a de facer de órgano de control, especialmente co clero, para que se cumprisen as directivas ordenadas polos bispos, e para que non existisen xentes que atribuíndose poderes sandadores ou menciñeiros abusasen pecuniariamente da pobre iñorancia das xentes. Así o amosa a visita do Inquisidor D. Hernando de Montoya no 1586 á Diócese de Mondoñedo, en que perseguiu ó Clérigo Montes de Pontedeume, que “hacía cercos, sacaba demonios y los invocaba; escribía nóminas y tenía libros de hechicería…”. No folio 15 do libro “Tradiciones y personajes de Galicia”, facsímil RAG; Madrid 1910, dícese: “De estos sacerdotes que escriben nóminas, para varias enfermedades, leen evangelios á los niños raquíticos, hacen traer prendas para bendecir, regalan velas benditas, exorcizan endemoniados, curan la rabia ó hidrofobia y se prestan a ejecutar las farsas acumuladas en el libro famoso de S Ciprian, hay actualmente muchos en toda Galicia”.
Coma ben dixemos, don Vicente, foi soterrado o 28 de Decembro de 1763, morreu o día anterior e era veciño da vila. Fixo testamento ante o Escribano de número da Vila de As Pontes D. Pedro Fran(co) Pardo y Chao.
O segundo dos testamentos que vos presento é o de don Faustino Santhomé y Aguiar. Morreu o 13 de Febreiro de 1761, e foi soterrado ó día seguinte dentro da parroquial na antiga entrada principal da Igrexa polo crego da Vilavella D. Phelipe Inocente Piñeiro, fixo testamento ante o Escribano de número da Vila D. Pedro Fran(co) y Chao. Resulta curioso o dato do seu legado de doce pares de zapatos para doce pobres que deixara designados, a fin de que asistisen ó seu funeral. Don Faustino foi o responsable do nacemento da Capela actual do Carme así coma da Cofraría. Durante o seu mandato reformouse completamente a Igrexa de As Pontes a cargo do Mestre Constructor D. Salbador Lepina. Con el realizouse tamén o retablo de As Pontes a cargo de D. Juan Thomas Rodríguez de Santiago.
A continuación seguiranlle sete testamentos de xente humilde, boa, e moi discreta, da que nos chama moito a atención de cales eran as súas últimas vontades sobre un paupérrimo patrimonio, que ás veces, tiña que ser vendido para pagar o funeral e as débedas.
Presentándovos esta documentación, a miña tarefa non quere ser a de deixar artigos longos que pechen a historia local, senon todo o contrario. Como podedes ver, os meus artigos son cortos, explicativos só no necesario, para que outros expertos i estudiosos nas materias teñan acceso a este cúmulo de documentación inédita, ó tempo que se motive o eido da revalorización da propia historia local.
Nun determinado momento fun consciente de que coñecía moitas fontes, e de que todo este traballo podía servir de ponte para que novas xeracións continuasen a obra iniciada por don Enrique Rivera Rouco. Esa seguirá a ser a miña finalidade en moitos outros artigos que agardan preparados no disco duro dun pequeniño portátil, non moi desproporcionado en tamaño ó que vos fala. Ogallá os sigades a disfrutar e coleccionar. Graciñas a tódolos AMIGUS.
Xabier Martínez, nos derradeiros intres do Circulo Lítico.